Meydan Okumalarda Nasıl Başarılı Olunur?

Sporda meydan okumalar, sporcular için ana motivasyon kaynağıdır. Sezon boyunca tüm yarışmacılar kısa, orta ve uzun vadeli hedefler belirlemelidir. Bu hedefler iyi belirlenmişse, sporcuyu harekete geçirmek için motivasyon sağlayan meydan okumalar haline gelirler.

Sporda meydan okumalar farklı derecelerde olan zorluklardır. Becerileri edinmeye ya da mükemmelleştirmeye yararlar, örneğin görev odaklı zorluklara yönelik olabilirler. Ayrıca rekabet ve başarı söz konusu olduğunda sporcular başarıya ya da başka bir deyişle ego tatminine odaklı meydan okumalara yönelik olabilirler.

Zorluklara ulaşmak için ilk başta psikolojik teknik hedef belirlemedir. Bu teknik, hedeflere ulaşma olasılığını en üst düzeye çıkaracak şekilde ölçütlere dayalı olarak geliştirilmeye dayanmaktadır. Bundan en iyi şekilde yararlanmak için, bir spor psikoloğunun yardımıyla hedefler belirlenmelidir.

Hedef belirlemeyi yöneten birçok ölçüt vardır. Hangisini dikkate alacağınızın kararı ne elde etmek istediğinize bağlı olacaktır. Yine de, psikologlar dikkat edilmesi gereken bazı temel kurallar olduğunu düşünmektedir.

Spor meydan okumaları: dikkate alınması gereken noktalar

Hedefleri formüle etme görevini kolaylaştırmak için birkaç nokta önerilmiştir. Her noktada, verilen harfler  sporcuda bulunması gereken ve başarı şansını en üst düzeye çıkaran özelliklere değinilir.

S.M.A.R.T Ölçütü

Bu ölçüt, hedeflerin belirlenmesi için en yaygın olarak kullanılan ölçüttür. Kullanımı spor alanının ötesine geçer ve çalışma, eğitim ve kişisel alanlara kadar uzanır.

• Spesifik (Specific) : Ortaya çıkan meydan okumalar belirli bir yönle ilgili olmalı ve iyi tanımlanmalıdır. Belirli hedeflere ulaşmak için kendinize şu soruyu sorun: neyi başarmak istiyorum?
• Ölçülebilir (Measurable): Teklif edilen hedefe ulaşılıp ulaşılamayacağını bilmek için bir tür değerlendirme olmalıdır. Ayrıca, kişisel ilerlemeniz hakkında bilgi sahibi olduğunuz için ölçülebilir hedeflerin kendine güven üzerinde olumlu bir etkisi vardır.
• Ulaşılabilir (Attainable): hedefler kişinin yetenekleri dâhilinde olmalıdır. Son derece zorlu hedefler sadece hayal kırıklığı yaratır ve motivasyonu azaltır.
• İlgili (Relevant): Meydan okuma spor uygulamasıyla ilgili olmalı ve sporcu için kişisel öneme sahip olmalıdır.
• Sınırlı zaman (Time-limited): bu nokta kısa, orta ve uzun vadeli hedeflerin belirlenmesinden oluşur. Başka bir deyişle, bunu başarmak için belirli bir zaman çerçevesi oluşturulmalıdır.
• Son derece zorlu hedefler sadece hayal kırıklığı yaratır ve motivasyonu azaltır.

C.L.E.A.R Ölçütü

• Zorlayıcı (Challenging): Hedefin belirli bir zorluk seviyesi olmalıdır. Çok kolay olanlar motive etmez, ancak son derece zor olanlar da hayal kırıklığı ve endişe yaratır.
• Yasal (Legal): Tüm meydan okumalar bağlamın yasal çerçevesini dikkate almalıdır. Spor durumunda, bu, rakiplere yönelik saldırıları ya da dopingi içeren herhangi bir meydan okumayı kabul etmemek anlamına gelir.
• Duygusal (Emotional): Belirli bir duygusal bileşeni olan zorluklar daha uyarıcıdır. Ancak dikkatli olmalıyız, ayrıca yüksek bir duygusal yük ile meydan okumalar çıkarmak da tavsiye edilmez.
• Uygun(Apropiatte): bu nokta, hedefler arasındaki tutarlılığı ifade eder. Formüle edilen tüm hedefler birbiriyle uyumlu olmalı, çelişkili olmamalıdır.
• Yeniden düzenleneilir (Optimisable): hedefler dogmalar yani mutlak doğrular değildir. Kişisel ve çevresel koşullara göre ayarlanmalıdır. İlerleme kaydedildikçe, yüksek motivasyon düzeyini korumak için zorluklar artar.

P.U.R.E Ölçütü

• Olumlu ifade (Positively stated): hedefleri ifadelerden formüle etmek kabullenmemekten çok daha etkilidir. İfadeler ve olumlamalar bir ödül elde etmek için harekete geçer, olumsuzluklar ise bir cezayı önlemek için.
• Anlaşılmış olmak (Understood): Sporcu elde etmeye çalıştığı mücadeleyi mükemmel bir şekilde anlamalıdır. Hedefin ne olduğu ya da nasıl ulaşılacağı konusunda kafa karışıklığı olması dikkat dağınıklığı ve zaman kaybına neden olur.
• Alakalı (Relevant): hedef Sporcu için alakalı ve önemli olmalıdır. Sporcunun bir hedef belirlemeye meyli ne kadar çok olursa, kişisel önemi de o kadar büyük olur.
• Etik (Ethic): Sadece yasal çerçeve değil, aynı zamanda kişinin kişisel etiği de dikkate alınmalıdır. Etik çatışmayı içeren hedefler, eylemi engelleyen bir şüphe durumu meydana getirir.

İyi hedefler belirlemek kolay değil

Her ne kadar çoğu sporcu ne başarmak istediklerini söylemekte zorlanmasa da, hedefler koymak ve bir eylem planı yapmak o kadar basit değildir. Bu yüzden psikolog, atlet ve koç, fiziksel, teknik, taktik ve psikolojik yönleri dikkate alarak bakış açılarını genişletmek için birlikte çalışmalıdır.

Son olarak, hedef belirleme tekniğinin sadece spor meydan okumalarında başarıya ulaşmak ve motivasyonu arttırmak için uygulanamayacağını bilmek önemlidir. Sakatlıklardan kurtulma gibi süreçlerde de çok faydalıdır.